Πειραιάς – Μουνιχία
 |
| |
 |
|
|
|
|
Ο λιμένας της Μουνιχίας ευρίσκεται στα ανατολικά της πειραϊκής χερσονήσου και είναι ο μικρότερος από τους τρεις φυσικούς όρμους της. Στον υπερκείμενο λόφο (Προφήτης Ηλίας) εντοπίστηκαν προϊστορικά ίχνη κατοίκησης. Η ιστορία του χώρου ακολουθεί την τύχη της ευρύτερης πειραϊκής χερσονήσου μετά τον 5ο αι. π.Χ., οπότε οχυρώθηκε και διαμορφώθηκε σε πολεμικό ναύσταθμο. Τα τείχη καταστράφηκαν όμως, στο τέλος του 5ου αι. π.Χ. και έτσι συμπεριλήφθηκε ξανά στο πρόγραμμα των κονώνειων οχυρώσεων, αποκτώντας τον χαρακτήρα του «κλειστού λιμένος» (Πανάγος 1968, 245, Παπαχατζής 1974, 98, 121).
|
|
|
|
|
Βασικά χαρακτηριστικά |
| Περιοχή |
Σαρωνικός Κόλπος |
| Χρήση |
Πολεμικός |
| Περίοδος ακμής (αιώνες) |
5ος π.Χ. - 4ος π.Χ. |
| Ύπαρξη σύγχρονου λιμένα |
Ναι |
| Σωζόμενες κατασκευές |
Ναι κατάλοιπα των μώλων, των οχυρώσεων και των νεωσοίκων. |
Γενική περιγραφή |
Πρόκειται για εσωτερικό φυσικό λιμένα, ο οποίος κλείνει στα νοτιοανατολικά με δύο ακρωτήρια. Στην προέκτασή τους διαμορφώθηκαν οχυρωμένοι μώλοι, οι οποίοι κατέληγαν σε πύργους. Ο νοτιοδυτικός μώλος είχε μήκος 190μ., ενώ ο βορειοανατολικός είχε μήκος 95μ. και κατέληγε σε κυκλικό πύργο επί τετραγωνικής θεμελίωσης, πλάτους 12μ. Κατάλοιπά τους υπάρχουν έως σήμερα. Τμήματα του βορειοανατολικού μώλου, με κατάλοιπα του πύργου στον οποίον κατέληγε είναι ακόμα ορατά κατά χώραν. Στο μέσον περίπου του μήκους του, μάλιστα, υπάρχει εσοχή, η οποία περιείχε κτίσμα διαστάσεων 8.3Χ10.15μ., που ερμηνεύεται ως ναϊκό ή φάρος (Mazarakis - Ainian 1992, 81).
Την περίμετρο του λιμένα κατελάμβαναν οι νεώσοικοι (Θρεψιάδης 1935, 159-195). Βεβαίως, θα πρέπει να υποθέσουμε την ύπαρξη ελεύθερου χώρου για τις επισκευές των πλοίων - νεώρια, καθώς και λιμενικές κατασκευές προσπέλασης, όπως αποβάθρες ή "χώματα", ως επίσης και αποθήκη/ες υλικού και σκευοθήκη/ες. Ως πολεμικός λιμένας περιβαλλόταν και αυτός από τοίχο που απομόνωνε τη λιμενολεκάνη και βρισκόταν σε απόσταση 60μ. από την ακτή (Δραγάτσης-Αγγελόπουλος, 1899, 37-41 και 1900, 35-37).
Στη περιοχή του λιμένα της Μουνιχίας μαρτυρείται επιγραφικά η ύπαρξη διαφόρων ιερών - ναών, όπως του Διός Μειλιχίου και του Διός Φιλίου, του Ασκληπιού, της θεάς Σώτειρας ελλιμενίας και της θρακικής θεότητας Βενδίδος. Γνωστότερος, όμως, και ανασκαφικά επιβεβαιωμένος είναι ο ναός της Αρτέμιδος Μουνιχίας στο λόφο όπου σήμερα βρίσκεται ο Ναυτικός Όμιλος. |
Τεχνικά χαρακτηριστικά |
| Εποχή κατασκευής (αιώνες) |
5ος π.Χ. - 4ος π.Χ. |
| Διαμόρφωση λιμένα |
Εσωτερικός Λιμένας, Φυσικός Λιμένας |
| Μέγεθος λιμενολεκάνης |
79200 m2 |
| Κατεύθυνση κύριου ανέμου |
ΝΑ |
| Είσοδος λιμένα |
Πλάτους 37μ. διαμορφώνεται ανάμεσα στους δύο μώλους. Στους πύργους που υπήρχαν στα ακρομώλια κατέληγε η αλυσίδα που έκλεινε το λιμένα. |
| Αλλαγή θαλάσσιας στάθμης |
1.5 m |
| Εξωτερικές λιμενικές κατασκευές |
Μώλοι |
| Εσωτερικές λιμενικές κατασκευές |
Προκυμαίες |
| Χερσαίες εγκαταστάσεις |
Οχύρωσεις, Φάροι, Ιερά - Ναοί, Αποθήκες, Νεώσοικοι |
| Υλικά κατασκευής |
Κυβόλιθοι |
| Σύστημα κατασκευής |
Κυβόλιθοι |
Λειτουργίες |
| Ο λιμένας χρησιμοποιήθηκε ως πολεμικός ναύσταθμος, όπως και ο λιμένας της Ζέας. Σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές σ' αυτόν ευρίσκοντο 82 νεώσοικοι κατά τον 4ο αι. π.Χ. |
Πηγές |
| Αναφορές στην αρχαία γραμματεία |
Αππιανός, Μιθριδάτειος 40Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία 19Δείναρχος, Κατά Φιλοκλέους 6Δημοσθένης, Περί στεφάνου 262Διόδωρος Σικελιώτης ΧΙV, 33 - XVIII, 48 - ΧΧ, 45Ευριπίδης, Ιππόλυτος 761 Ηρόδοτος, Ιστορίαι, VIII, 76Θουκυδίδης, Ξυγγραφή II, 13 - VΙΙΙ, 92,5Καλλίμαχος, Ύμνος εις ’ρτεμιν 259Κλήμης Αλεξανδρεύς, Στρωματείς Ι, 24Ξενοφών, ΕλληνικάΙΙ, 4, 11, 37Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις Ι, 25, 4 - ΙΙ, 8, 5Πλούταρχος, Δημοσθένης 28, Φωκίων 27, 31, Δημήτριος 8, 34, ’ρατος 34, Ερωτικός 9Στράβων, Γεωγραφικά ΙΧ, ΙΤίμαιος, Λέξεις Πλάτωνος 260 |
| Σχετικές έρευνες |
Αρχαιολογικές |
| Ενδεικτική βιβλιογραφία |
Alten G., 1881, "Die Befestigungen der Hafenstadt Athens" Erlautender Text Heft I, Berlin, pp. 10-15Blackman D., 1968, "The Shipsheds" in J.S. Morrison and R.T. Williams, Greek Oared Ships 900-322 B.C., Cambridge, pp. 181-192, pl. 29-30Curtius E. - Kaupert J. A., 1881, Karten von Attika, Berlin pp. 57-59Graser B., 1872, "Meine messungen in den altathenischen Kriegshafen", Philologus XXXI, Gottingen, pp. 1-65 Judeich W., 1905, "Topographie von Athen" in Mόmmers Handb. d. Klass, Altertumswissenschaft III 2/2/1905, p. 92Mazarakis Ainian Ph., 1992, Les Structures Portuaires en Grece Antique. Memoire presente en vue de l' obtention du titre de Licencie, Univ. Libre de BruxellesΑγγελόπουλος Η., 1898, Περί Πειραιώς και των λιμένων αυτού κατά τους αρχαίους χρόνους, ΑθήναΔραγάτσης, I., 1885, "Έκθεσις περι των εν Πειραιεί ανασκαφών", ΠΑΕ, Αθήναι, σσ. 63-71, Πιν. 2, 3Δραγάτσης, I. - Αγγελόπουλος Η., 1899, "Περί των εν Πειραιεί ανασκαφών", ΠΑΕ, Αθήναι, σσ. 37-41Δραγάτσης, I. - Αγγελόπουλος Η., 1900, "Ανασκαφή εν Πειραιεί ", ΠΑΕ, Αθήναι, σσ. 33-37Θρεψιάδης Ι. 1935, "Ανασκαφικαί έρευναι εν Καστέλλα του Πειραιώς" Π.Α.Ε., σσ. 159-195Πανάγος Χ.Θ., 1968, Ο Πειραιεύς, Οικονομική και ιστορική έρευνα από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι του τέλους της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, Αθήνα (2η έκδοση με νεώτερα στοιχεία για την τοπογραφία και την οικονομική ζωή του Πειραιά από τον Έφορο Αρχαιοτήτων Γ. Σταϊνχάουερ, Αθήνα 1995), 240-250Παπαχατζής Ν., 1974, Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησις, τομ. Ι, Αττικά, Αθήνα, 119-122Σταϊνχάουερ Γ.Α., 2000, "Αρχαίος Πειραιάς: Η πόλη του Θεμιστοκλή και του Ιππόδαμου" στο Σταϊνχάουερ Γ. Α. - Μαλικουτη Μ. Γ. - Τσοκόπουλος Β., Πειραιάς, Κέντρο Ναυτιλίας και Πολιτισμού, Αθήνα, σσ. 9-123Τραυλός Ι.Ν. ,1972, "Πειραιεύς" Εγκυκλοπαίδεια Δομή, σσ. 442-456 |
| Σύνταξη κειμένου |
Θεοτόκης Θεοδούλου |
| Επιμέλεια κειμένου |
Θεοτόκης Θεοδούλου |
|
|
|
|
|
|
|
