Λέσβος – Πύρρα
 |
| |
 |
|
|
|
Η επικράτεια της Πύρρας καταλάμβανε το μεγαλύτερο μέρος του Κόλπου της Καλλονής (ανατ. και βόρ. πλευρά). Στα βόρεια της συνόρευε με την επικράτεια της Μήθυμνας και στα ανατολικά της με την επικράτεια της Μυτιλήνης (Κοντής 1977, 340-341). Η πόλη ιδρύθηκε μαζί με τις υπόλοιπες πόλεις της Λέσβου στα τέλη της δεύτερης χιλιετίας π.Χ., πάνω σε οχυρό λόφο και οχυρώθηκε αργότερα με τείχη «λέσβιας δόμησης» (Koldewey 1890, 27-29). Η Πύρρα, σε όλη την διάρκεια της ιστορικής της πορείας διατήρησε φιλικές σχέσεις με τη Μυτιλήνη. Η πολιτική και διοικητική ιστορία της διακόπηκε απότομα στην ελληνιστική εποχή και η επικράτειά της ενσωματώθηκε σε αυτή της Μυτιλήνης.
Ο Στράβων, τον 1ο αι. μ.Χ, κάνει λόγο για καταστροφή της πόλης (Γεωγρ. 13.2.4) και ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (Hist. Nat. 5.39.139) αναφέρει ότι η Πύρρα καταποντίσθηκε. Η αναφορά του Πλινίου δημιούργησε πολλά προβλήματα, καθώς είναι απίθανο να καταποντιστεί μία πόλη που είναι χτισμένη πάνω σε λόφο. Οι μελετητές πιστεύουν ότι ο Πλίνιος συγχέει τις πηγές του για την Πύρρα και θεωρούν πιθανότερη την καταστροφή της πόλης από σεισμό το 231 π.Χ. (Παρασκευαΐδης 1963 & Mason 1987). Η άνοδος της θαλάσσιας στάθμης, η κατάχωση των λιμενικών έργων της πόλης και η μετατόπιση της ακτογραμμής κυρίως στα βόρεια του λόφου συνετέλεσαν στην διαιώνιση του μύθου της βυθισμένης πολιτείας. Μετά τον καταστροφικό σεισμό η Πύρρα συνέχισε να ζει ως οικισμός στα νότια του λόφου, ως «Προάστιο με λιμένα» σύμφωνα με τον Στράβωνα.
Η πόλη ήταν χτισμένη σε ευνοϊκή θέση και διέθετε ασφαλή λιμενικά καταφύγια για τον στόλο της. Αναφορά για το λιμάνι της Πύρρας κάνει εκτός από τον Στράβωνα και ο Ψευδοσκύλακας στα μέσα του 4ου αι. π.Χ (Περίπλους 97).
|
|
|
|
|
Βασικά χαρακτηριστικά |
| Περιοχή |
Αιγαίο Πέλαγος |
| Χρήση |
Ακαθόριστη |
| Περίοδος ακμής (αιώνες) |
4ος π.Χ. - 2ος π.Χ. |
| Ύπαρξη σύγχρονου λιμένα |
Ναι |
| Σωζόμενες κατασκευές |
Ναι κατάλοιπα νεωρίων στο βόρειο όρμο και πιθανός λιμενοβραχίονας και κεκλιμένα επίπεδα ανέλκυσης στο νότιο όρμο. |
Γενική περιγραφή |
Το λιμάνι που ήταν σε χρήση στην κλασική περίοδο βρισκόταν πιθανότατα στα βόρεια της οχυρωμένης πόλης, στην περιοχή όπου εκβάλλει σήμερα ο ποταμός Βούβαρης. Το λιμάνι, δεν έχει μελετηθεί συστηματικά. Ο Koldewey, παρέχει κάποια στοιχεία κυρίως για την ύπαρξη δύο σειρών από ορθογωνισμένους λιθόπλινθους, παράλληλους μεταξύ τους, με κλίση προς τη θάλασσα, μήκους 20 μ. και πλάτους 6,50 μ. κοντά στο εκκλησάκι της Αγ. Φωτεινής. Η κατασκευές ερμηνεύονται ως νεώρια για τον ελλιμενισμό των πολεμικών πλοίων (Koldewey, 1890). Η ύπαρξη νεωρίων συνηγορεί στην ύπαρξη ενός τεχνητού λιμένα, όμως η περιοχή έχει δεχθεί έντονες επιχώσεις εξαιτίας της ύπαρξης του ποταμού, με αποτέλεσμα να έχει μεταβληθεί η αρχαία ακτογραμμή.
Μετά την καταστροφή της πόλης από το σεισμό το βόρειο λιμάνι φαίνεται να εγκαταλείπεται και ο οικισμός μεταφέρεται στα νότια του λόφου, όπου τοποθετείται και το Προάστιο. Εκεί οι μελετητές αναφέρουν την ύπαρξη ενός λιμενοβραχίονα στη γένεση του οποίου σώζονται διάφορα κτιριακά κατάλοιπα. Ο Koldewey αναφέρει επίσης λείψανα εγκαταστάσεων ανέλκυσης πλοίων, λίγο βορειότερα, τα οποία χαρακτηρίζει μεσαιωνικά, ενώ ο Ιωάννης Κοντής τα χρονολογεί στην ύστερη αρχαιότητα. Ο Β. Πετράκος, καθάρισε μερικώς αυτά τα παράκτια οικοδομήματα και εντόπισε κατά τον καθαρισμό γυναικεία κεφαλή ειδωλίου και ένα χάλκινο νόμισμα του Κωνσταντίνου Β΄ (641-668 μ.Χ.) (Archondidou, Kourtzellis, 2008).
Προσφάτως (2008), έχει ξεκινήσει η αποτύπωση του συνόλου των αρχαίων λιμενικών έργων της Λέσβου από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων (Θεοδούλου 2008). |
Τεχνικά χαρακτηριστικά |
| Εποχή κατασκευής (αιώνες) |
4ος π.Χ. στην ουσία αρχαιολογικά δεν είναι τεκμηριωμένο. Είναι, απλώς, γενικότερα αποδεκτό ότι τα λιμενικά έργα των πόλεων της Λέσβου διαμορφώθηκαν όλα μαζί κατά τον 4ο αι. π.Χ. |
| Διαμόρφωση λιμένα |
Εξωτερικός Λιμένας, Τεχνητός Λιμένας |
| Είσοδος λιμένα |
Ν, Ν/Δ στο νότιο όρμο και πιθανόν δυτικά στο βόρειο. |
| Προσχώσεις |
Ναι |
| Εξωτερικές λιμενικές κατασκευές |
Κυματοθραύστες |
| Εσωτερικές λιμενικές κατασκευές |
Όχι |
| Χερσαίες εγκαταστάσεις |
Νεώσοικοι |
| Σύστημα κατασκευής |
Δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για τον προσδιορισμό του τρόπου δόμησης των λιμενικών έργων. |
| Νεοτεκτονική ιστορία |
Καταβύθιση |
| Νεοτεκτονική ιστορία |
Προσάμμωση |
Λειτουργίες |
| Από τον αρχαίο λιμένα διεκπεραιωνόταν οι κάθε είδους εισαγωγές και εξαγωγές προϊόντων της πόλης. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι το λιμάνι της Πύρρας εξυπηρετούσε τη μετακίνηση των πιστών προς το παρακείμενο Ιερό του Μέσσου (Williams, 1997). Η Πύρρα είχε τον έλεγχο ενός μεγάλου μέρους του Κόλπου της Καλλονής "Πυρραίων Εύριπος", ένα κόλπο πλούσιο σε αλιεύματα, μαλάκια και οστρακοειδή, πολλά από τα οποία θεωρούνταν εξαίρετα εδέσματα και εξάγονταν στις αγορές των Αθηνών (Αθήναιος, 3). |
Πηγές |
| Αναφορές στην αρχαία γραμματεία |
Σκύλαξ, Περίπλους 97 Plinius, Historia Naturalis V.ΧΧΧΙΧ.139 Plinius, Historia Naturalis ΙΙ.ΧCIV.206 Στράβων, Γεωγραφικά ΧΙΙΙ.2.4.618. Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκη Ιστορική XΙΙ.105.5 Θεόφραστος, Περί Φυτικών Ιστοριών 3.9.5. |
| Σχετικές έρευνες |
Καμία |
| Ενδεικτική βιβλιογραφία |
Archondidou A., Kourtzellis Υ., 2008, "The Ancient Ports of Lesbos; The case of the Town of Mytilini" στο X. Τζάλας (εκδ.), Τρόπις Χ. 10ο Διεθνές Συμπόσιο Αρχαίας Ναυπηγικής, Ύδρα, 27 Αυγ. - 2 Σεπτ. 2008, ΕΙΠΝΠ, Αθήνα (υπό έκδοση) Αχειλαρά Λ., 2005, "Προϊστορική Περίοδος- Αρχαία Χρόνια" στο K. Παπαναστασίου (επιμ.) Αγία Παρασκευή-Νάπη, Γνωριμία με τον Τόπο και τους Κατοίκους , Δήμος Αγίας Παρασκευής Λέσβου, 32-51 Koldewey, R., 1890, Die Antiken Baureste der Insel Lesbos, Berlin, 27-29, plate 11. Labarre G., 1996, Les cites de Lesbos aux ?poques hell?nistique et imperial, Diffusion de Boccard, [= Collection de l' Institut d' Arch?ologie et d' Histoire de l' Antiquit?, τόμος 1] Lehmann-Hartleben K., 1923, Die Ant. Hafenanlagen des Mittelmeeres (Klio Beihelf 14), Leipzig Mason, Hung, J., 1987, "Πλίνιος ο Πρεσβύτερος και οι πόλεις της Λέσβου", Λεσβιακά Ι, Δ.Ε.Λ.Μ. 176-185. Pistorius H., 1913, Beitr?ge zur Geschichte von Lesbos im vierten Jahrhundert v. Chr. , Bonn, (Jenaer Historische Arbeiten Heft 5). Schiering W., 1989, "Pyrrha Auf Lesbos, Nachlese einer Grabung", ΑΑ, 1989, 339-377. Theodoulou T., 2008, "The harbour network of ancient Lesvos. First step of an underwater approach", στο Χ. Τζάλας, Τρόπις Χ. Πρακτικά 10ου Διεθνούς Συμποσίου Αρχαίας Ναυπηγικής, Ύδρα 28 Αυγ. - 2 Σεπτ. 2008, ΕΙΠΝΠ, Αθήνα (υπό έκδοση)Williams H., 2005, "Harbors of Ancient Lesbos" στο Χ. Τζάλας, Τρόπις ΙΧ. Πρακτικά 9ου Διεθνούς Συμποσίου Αρχαίας Ναυπηγικής, Αγ. Νάπα, Κύπρος, 26-30 Αυγ. 2005 , ΕΙΠΝΠ, Αθήνα (υπό έκδοση)Williams H., 2007, "The Harbors of Ancient Lesbos" in P. Betancourt, M.C. Nelson, H. Williams (eds), Krinoi kai Limenes: Studies in honor of Joseph and Maria Shaw, INSTAP Press, 107-116.Θεοδούλου Θ., 2008, "Διαχείριση παράκτιας ζώνης και ενάλια πολιτιστικά αγαθά. Το παράδειγμα της Λέσβου" στο Πρακτικά 4ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Διαχείρισης και Βελτίωσης Παρακτίων Ζωνών, Μυτιλήνη 23-27 Σεπτ. 2008, ΕΜΠ, Εργαστήριο Λιμενικών Έργων, Αθήνα, 223-232Κοντής Ι., 1973, Λεσβιακό Πολύπτυχο. Από την Ιστορία, την Τέχνη και τη Λογοτεχνία, Έσπερος, Αθήνα. Κοντής Ι., 1977, Η Λέσβος και η Μικρασιατική της περιοχή, Αθήνα, 327-328.Πετράκος Β., 1967, ΑΔ 22, 459 |
| Καθεστώς προστασίας |
Ενάλιος αρχαιολογικός χώρος σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση: ΥΠΠΟ/ΓΔΑΠΚ/Α1/Φ43/26084/1357ΠΕ/3-1-06 (ΦΕΚ 45/Β/20-1-06) |
| Σύνταξη κειμένου |
Γιάννης Κουρτζέλλης |
| Επιμέλεια κειμένου |
Θεοτόκης Θεοδούλου |
|
|
|
|
|
|
|
