Λέσβος - Μυτιλήνη (Ν. Λιμένας)
 |
| |
 |
|
|
|
Το νησί της Λέσβου κατοικήθηκε ήδη από την πρώιμη Εποχή του Χαλκού (3η χιλιετία π.Χ.), όπως δείχνουν τα κατάλοιπα οικισμών, όπως αυτός στις Χαλακιές στον κόλπο της Καλλονής. Η ίδρυση της πόλης της Μυτιλήνης αποδίδεται στον 11ο αι. π.Χ. και συνεχίζει να κατοικείται έκτοτε έως σήμερα. Στη διάρκεια των Αρχαϊκών χρόνων επέδειξε έντονη αποικιστική δραστηριότητα, ιδρύοντας αποικίες στην περιοχή από τον Αδραμυττηνό κόλπο (Πιτάνη, Ελαία, Αιγαί, Γρύνειον κλπ.) μέχρι και την είσοδο του Ελλησπόντου (Σηστός, Μάδυτος) και το Βόρειο Αιγαίο (Αίνος). Το τμήματης Μικρασιατικής παραλίας, δε, απέναντι από την ανατολική ακτή της πόλης είχε αποτελέσει για μεγάλο διάστημα μέρος της επικράτειάς της, γνωστό ως «Μυτιληναίων αιγιαλός» (Στράβων ΧΙΙΙ.1.49). Την ιδιαίτερη σχέση με τη θάλασσα δείχνουν, πέραν των αποικιών και της μικρασιατικής περαίας της, οι υπερπόντιες σχέσεις της με την Αίγυπτο, την Κύπρο κλπ.
Το μικρό νησί στο οποίο βρισκόταν η πόλη της Μυτιλήνης μέχρι και το τέλος του 5ου αι. π.Χ., δηλ. ο σημερινός λόφος με το κάστρο (1373 μ.Χ.), διαχωριζόταν από το κύριο σώμα της Λέσβου με «εύριπο» (Διοδ. Σικελιώτης), πλάτους 30μ. περίπου και μήκους 280μ., ο οποίος ένωνε τους δύο όρμους που σχηματίζονταν στα βόρεια και τα νότια. Στους δύο αυτούς όρμους κατασκευάστηκαν οι δύο λιμένες της πόλης, το βόρειο εμπορικό και το νότιο πολεμικό (Εικ. 1). Ο εύριπος υφίστατο μέχρι και τα Μεσαιωνικά χρόνια (15ος αι.), οπότε επιχώθηκε. Κατάλοιπα από γέφυρες και ακρομώλιό του (βορειοδυτικά) έχουν εντοπιστεί σε πρόσφατες ανασκαφές.
|
|
|
|
|
Βασικά χαρακτηριστικά |
| Περιοχή |
Αιγαίο Πέλαγος |
| Χρήση |
Πολεμικός |
| Περίοδος ακμής (αιώνες) |
4ος π.Χ. - 7ος μ.Χ. |
| Ύπαρξη σύγχρονου λιμένα |
Ναι Μαρίνα |
| Σωζόμενες κατασκευές |
Ναι Τμήμα του δυτικού λιμενοβραχίονα (πρόβολος Φανάρι και οδός Χριστουγέννων) |
Γενική περιγραφή |
Ο νότιος λιμένας (σημερινός εσωτερικός) είναι ο πλέον προστατευμένος από τον κυματισμό. Η σύγχρονη λιμενολεκάνη ταυτίζεται με την αρχαία, αν και είναι μικρότερης έκτασης εξαιτίας των σύγχρονων έργων (προκυμαία, δρόμος, επιχώσεις - Εικ. 2).
Από τα αρχαία λιμενικά έργα διατηρούνται ακόμα ίχνη (κυβόλιθοι ορατοί στο βυθό) στον πρόβολο Φανάρι, ο οποίος ορίζει την είσοδο της αρχαίας λιμενολεκάνης και στη βάση της προκυμαίας της οδού Χριστουγέννων, που περιτρέχει το νοτιοδυτικό τμήμα της λιμενολεκάνης (Εικ. 3).
Τμήμα αρχαίας λιμενικής κατασκευής εντοπίστηκε επίσης σε σωστική ανασκαφή στην περιοχή του Κολυμβητηρίου, ανατολικά της νότιας λιμενολεκάνης. Πρόκειται για τμήμα του τείχους που προστάτευε την αρχαϊκή και κλασική πόλη και κατέληγε σε πύργο στα νότια, εντός της θάλασσας, μεταβαλλόμενο σε λιμενοβραχίονα κλειστού λιμένα. Ήταν κτισμένο με ακανόνιστο ισόδομο σύστημα και οι κυβόλιθοι ήταν συνδεδεμένοι με πελεκίνους συνδέσμους (Εικ. 4). Στη διάρκεια της ανασκαφής είχε αποκαλυφθεί τμήμα 33μ. (11μ. ο πύργος), το οποίο τελικά καλύφθηκε προκειμένου να ανεγερθούν τα προσκτίσματα του Κολυμβητηρίου.
Προσφάτως (2008), έχει ξεκινήσει η αποτύπωση του συνόλου των αρχαίων λιμενικών έργων της Λέσβου από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων (Θεοδούλου 2008). |
Τεχνικά χαρακτηριστικά |
| Εποχή κατασκευής (αιώνες) |
4ος π.Χ. στην ουσία αρχαιολογικά δεν είναι τεκμηριωμένο. Είναι, απλώς, γενικότερα αποδεκτό ότι τα λιμενικά έργα των πόλεων της Λέσβου διαμορφώθηκαν όλα μαζί κατά τον 4ο αι. π.Χ. |
| Διαμόρφωση λιμένα |
Εξωτερικός Λιμένας, Τεχνητός Λιμένας |
| Κατεύθυνση κύριου ανέμου |
Ν |
| Είσοδος λιμένα |
Νότια |
| Εξωτερικές λιμενικές κατασκευές |
Κυματοθραύστες |
| Εσωτερικές λιμενικές κατασκευές |
Λιμενολεκάνες |
| Χερσαίες εγκαταστάσεις |
Οχύρωσεις |
| Υλικά κατασκευής |
Κυβόλιθοι |
| Σύστημα κατασκευής |
Κυβόλιθοι |
| Νεοτεκτονική ιστορία |
Άγνωστον |
Λειτουργίες |
| Ο νότιος λιμένας ταυτίζεται με τον πολεμικό λιμένα της Μυτιλήνης, στον οποίο φιλοξενούνταν, σύμφωνα με το Στράβωνα (ΧΙΙΙ.2.2), πενήντα πολεμικά πλοία. Επομένως, σε αυτό ναυλοχούσε ο στόλος των Μυτιληναίων, χωρίς να αποκλείεται η ύπαρξη εγκαταστάσεων για φιλοξενεία μέρους τουλάχιστον του στόλου και στο βόρειο λιμένα, προκειμένου να προστατεύεται επαρκέστερα η πόλη. |
Πηγές |
| Αναφορές στην αρχαία γραμματεία |
Στράβων, Γεωγραφικά ΧΙΙΙ.2.2Θουκυδίδης, Ιστορία Α.93, Γ.1-3, Ζ.23Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκη Ιστορική ΧΙΙΙ.77 |
| Σχετικές έρευνες |
Καμία |
| Ενδεικτική βιβλιογραφία |
Αρχοντίδου-Αργύρη Α. & Λ. Αχειλαρά, 1999, Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης, Κ΄ ΕΠΚΑ, Μυτιλήνη Blackman D.J. 1973, "Evidence of sea-level change in ancient harbours and coastal installations" in Blackaman D.J. (ed.), Marine archaeology; Proceedings of the twenty-third symposium of the Colston Research Soiciety, held in the University of Bristol, April 4th to 8th 1971 (Colston Papers 23), London,135 Blackman D.J., 1982, "Ancient harbours in the Mediterranean" Parts 1 and 2, IJNA 11.2-3, 202Koldewey R., 1890, Die antiken Baureste der Insel Lesbos, Berlin, 6-7 Κοντής I., 1978, Λέσβος και η μικρασιατική της περιοχή, Αθηναϊκό Κέντρο Οικιστικής, Αθήνα, 221-223Lehman-Hartleben K., 1923, Die Antiken Hafenanlagen des Mittelmmeres (Klio Beiheft 14), Leipzig (re-impression 1963),103-104Mouterde R., 1951, "Aper?u historique sur l'am?nagement des ports anciens de la M?diterann?e Orientale" in Poidebard A. & Lauffray J. 1951, Sidon; Am?nagements antiques du port de Saida, Beyrouth, 20-22Παρασκευαΐδης Π., 2002, Το αρχαίο λιμάνι της Μυτιλήνης, Λιμενικό Ταμείο Λέσβου, ΜυτιλήνηΠαρασκευαϊδης Π., 2003, "Το αρχαίο λιμάνι της Μιτυλήνης" στο Τρίτο Πανελλήνιο Συνέδριο Λιμενικών Έργων, Αθήνα, 24-27 Νοεμβρίου 2003, Εργαστήριο Λιμενικών Έργων Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Αθήνα, 363-372Σίμωσι Α., 1995, "Υποβρύχιες έρευνες. Νομός Λέσβου, Μυτιλήνη, Επάνω Σκάλα και Νότιος Λιμένας", Αρχαιολογικόν Δελτίον 50, Χρονικά Β.2, Αθήνα (2000)., 843 Χατζή Δ., 1973, "Αρχαιότητες και μνημεία νήσων Αιγαίου. Οικόπεδον Εθνικού Κολυμβητηρίου Μυτιλήνης", Αρχαιολογικόν Δελτίον 28, 507-509Touchais G., 1978, "Chronique des fouilles en 1977", Bulletin des Correspondance Hell?nique, 729 και fig. 188Williams H., 2005, "The harbours of ancient Lesbos" in Tropis IX, Proceedings of the 9th international Symposium on ship construction in antiquity, 25-30 August, Ayia Napa, Cyprus (forthcoming) |
| Καθεστώς προστασίας |
Ενάλιος αρχαιολογικός χώρος σύμφωνα με την Υπ. ΑπόφασηΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/61209/3232/20-12-94 (ΦΕΚ 30/Β΄/20-1-95) |
| Σύνταξη κειμένου |
Θεοτόκης Θεοδούλου |
| Επιμέλεια κειμένου |
Θεοτόκης Θεοδούλου |
|
|
|
|
|
|
