Λέσβος - Μυτιλήνη (Β. Λιμένας)
 |
| |
 |
|
|
|
Το νησί της Λέσβου κατοικήθηκε ήδη από την πρώιμη Εποχή του Χαλκού (3η χιλιετία π.Χ.), όπως δείχνουν τα κατάλοιπα οικισμών, όπως αυτός στις Χαλακιές στον κόλπο της Καλλονής. Η ίδρυση της πόλης της Μυτιλήνης αποδίδεται στον 11ο αι. π.Χ. και συνεχίζει να κατοικείται έκτοτε έως σήμερα. Στη διάρκεια των Αρχαϊκών χρόνων επέδειξε έντονη αποικιστική δραστηριότητα, ιδρύοντας αποικίες στην περιοχή από τον Αδραμυττηνό κόλπο (Πιτάνη, Ελαία, Αιγαί, Γρύνειον κλπ.) μέχρι και την είσοδο του Ελλησπόντου (Σηστός, Μάδυτος) και το Βόρειο Αιγαίο (Αίνος). Το τμήμα της Μικρασιατικής παραλίας, απέναντι από την ανατολική ακτή της πόλης είχε αποτελέσει για μεγάλο διάστημα μέρος της επικράτειάς της, γνωστό ως «Μυτιληναίων αιγιαλός» (Στράβων ΧΙΙΙ.1.49). Την ιδιαίτερη σχέση με τη θάλασσα δείχνουν, πέραν των αποικιών και της μικρασιατικής περαίας της, οι υπερπόντιες σχέσεις της με την Αίγυπτο, την Κύπρο κλπ.
Το μικρό νησί στο οποίο βρισκόταν η πόλη της Μυτιλήνης μέχρι και το τέλος του 5ου αι. π.Χ., δηλ. ο σημερινός λόφος με το Κάστρο (1373 μ.Χ.), διαχωριζόταν από το κύριο σώμα της Λέσβου με «εύριπο» (Διοδ. Σικελιώτης), πλάτους 30μ. περίπου και μήκους 280μ., ο οποίος ένωνε τους δύο όρμους που σχηματίζονταν στα βόρεια και τα νότια. Στους δύο αυτούς όρμους κατασκευάστηκαν οι δύο λιμένες της πόλης: Ο βόρειος εμπορικός και ο νότιος τριηρικός. Ο εύριπος υφίστατο μέχρι και τα Μεσαιωνικά χρόνια (15ος αι.), οπότε επιχώθηκε. Κατάλοιπα από γέφυρες και ακρομώλιό του (βορειοδυτικά) έχουν εντοπιστεί σε πρόσφατες ανασκαφές της αρμόδιας Εφορείας του Υπουργείου Πολιτισμού.
|
|
|
|
|
Βασικά χαρακτηριστικά |
| Περιοχή |
Αιγαίο Πέλαγος |
| Χρήση |
Εμπορικός |
| Περίοδος ακμής (αιώνες) |
4ος π.Χ. - 7ος μ.Χ. |
| Σωζόμενες κατασκευές |
Ναι Ανατολικός και δυτικός λιμενοβραχίονας |
Γενική περιγραφή |
Ο βόρειος λιμένας της Μυτιλήνης (Επάνω Σκάλα), αποκαλούμενος "Μαλόης λιμήν" (ιερό του Μαλόεντος Απόλλωνα εντοπίστηκε στην περιοχή) αποτελούσε τον εμπορικό λιμένα της πόλης. Από αυτόν σώζονται κατάλοιπα των δύο λιμενοβραχιόνων σε ιδιαίτερα καλή κατάσταση. Ο ανατολικός λιμενοβραχίονας έχει μήκος 350μ., πλάτος 7.60μ. και στη γένεσή του εδράζεται πύργος του οθωμανικού τμήματος του κάστρου της Μυτιλήνης (Εικ. 2). Στα βόρεια καταλήγει σε ύφαλο επί του οποίου αποδίδεται φαρικό κτίσμα σε γκραβούρες του 18ου αι. (Εικ. 3), αν και αυτό δεν σώζεται σήμερα. Ο βορειοδυτικός λιμενοβραχίονας έχει τη γένεσή του στην παραλία, κοντά στο εγκαταλειμμένο εργοστάσιο Καλαμάρη και εκτείνεται ανατολικά σε απόσταση 150μ. Το πλάτος του είναι 8.50μ. (Εικ.4)
Και οι δύο λιμενοβραχίονες είναι κατασκευασμένοι με κυβόλιθους, συνδεδεμένους μεταξύ τους με πελεκίνους συνδέσμους, όπως μαρτυρείται από τους τόρμους τους.
Η αρχική κατασκευή των λιμενικών έργων αποδίδεται στα τέλη του 5ου αι. π.Χ. σύμφωνα με τη μαρτυρία του Θουκυδίδη (Γ.1 και 3). Εν τούτοις, υφίσταται υποβρυχίως και ένας τρίτος λιμενοβραχίονας, ο οποίος βαίνει στην ίδια πορεία με τον ανατολικό και κάμπτεται δυτικά, σχηματίζοντας μικρή λιμενολεκάνη (Εικ. 5). Η κατασκευή αποτελεί πιθανόν προγενέστερο λιμενικό έργο. Στον ανατολικό λιμενοβραχίονα και σε τακτές αποστάσεις 38μ. περίπου, υπάρχουν οξυκόρυφες δίοδοι για την είσοδο και έξοδο του νερού ώστε να μειώνεται η καταπόνηση του λιμενοβραχίονα από το πυθμενικό ρεύμα και να ανανεώνονται τα νερά της λιμενολεκάνης.
Προσφάτως (2008), έχει ξεκινήσει η αποτύπωση του συνόλου των αρχαίων λιμενικών έργων της Λέσβου από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων (Θεοδούλου 2008). |
Τεχνικά χαρακτηριστικά |
| Εποχή κατασκευής (αιώνες) |
4ος π.Χ. στην ουσία αρχαιολογικά δεν είναι τεκμηριωμένο. Είναι, απλώς, γενικότερα αποδεκτό ότι τα λιμενικά έργα των πόλεων της Λέσβου διαμορφώθηκαν όλα μαζί κατά τον 4ο αι. π.Χ. |
| Διαμόρφωση λιμένα |
Εξωτερικός Λιμένας, Τεχνητός Λιμένας |
| Μέγεθος λιμενολεκάνης |
20 m2 |
| Κατεύθυνση κύριου ανέμου |
ΒΑ |
| Είσοδος λιμένα |
ΒΑ πλάτους 100μ. περίπου |
| Εξωτερικές λιμενικές κατασκευές |
Κυματοθραύστες |
| Εσωτερικές λιμενικές κατασκευές |
Δίαυλοι Επικοινωνίας, Λιμενολεκάνες |
| Χερσαίες εγκαταστάσεις |
Οχύρωσεις, Στοές |
| Υλικά κατασκευής |
Θραυστό υλικό ανάμεσα σε κυβόλιθ, Κυβόλιθοι |
| Σύστημα κατασκευής |
Κυβόλιθοι με γέμισμα από θραυστό υλικό |
| Νεοτεκτονική ιστορία |
Άγνωστον |
| Νεοτεκτονική ιστορία |
Προσάμμωση |
Λειτουργίες |
| Ο βόρειος λιμένας εξυπηρετούσε την εμπορική δραστηριότητα της πόλης και την επικοινωνία με την απέναντι μικρασιατική περαία της Μυτιλήνης και την υπόλοιπη Μεσόγειο. Δεν μπορεί εν τούτοις να αποκλειστεί η πιθανότητα ύπαρξης και κάποιων πολεμικής φύσεως εγκαταστάσεων ώστε να προστατεύεται αμεσότερα η πόλη και από τη βόρεια πλευρά της. |
Πηγές |
| Αναφορές στην αρχαία γραμματεία |
Στράβων, Γεωγραφικά ΧΙΙΙ.2.2Θουκυδίδης, Ιστορία Α.93, Γ.1-3, Ζ.23Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκη Ιστορική ΧΙΙΙ.77 |
| Σχετικές έρευνες |
Καμία |
| Ενδεικτική βιβλιογραφία |
Αρχοντίδου-Αργύρη Α. & Λ. Αχειλαρά, 1999, Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης, Κ΄ ΕΠΚΑ, Μυτιλήνη Blackman D.J. 1973, "Evidence of sea-level change in ancient harbours and coastal installations" in Blackaman D.J. (ed.), Marine archaeology; Proceedings of the twenty-third symposium of the Colston Research Soiciety, held in the University of Bristol, April 4th to 8th 1971 (Colston Papers 23), London,135 Blackman D.J., 1982, "Ancient harbours in the Mediterranean" Parts 1 and 2, IJNA 11.2-3, 202Koldewey R., 1890, Die antiken Baureste der Insel Lesbos, Berlin, 6-7 Κοντής I., 1978, Λέσβος και η μικρασιατική της περιοχή, Αθηναϊκό Κέντρο Οικιστικής, Αθήνα, 221-223Lehman-Hartleben K., 1923, Die Antiken Hafenanlagen des Mittelmmeres (Klio Beiheft 14), Leipzig (re-impression 1963),103-104Mouterde R., 1951, "Aper?u historique sur l'am?nagement des ports anciens de la M?diterann?e Orientale" in Poidebard A. & Lauffray J. 1951, Sidon; Am?nagements antiques du port de Saida, Beyrouth, 20-22Παρασκευαΐδης Π., 2002, Το αρχαίο λιμάνι της Μυτιλήνης, Λιμενικό Ταμείο Λέσβου, ΜυτιλήνηΠαρασκευαϊδης Π., 2003, "Το αρχαίο λιμάνι της Μιτυλήνης" στο Τρίτο Πανελλήνιο Συνέδριο Λιμενικών Έργων, Αθήνα, 24-27 Νοεμβρίου 2003, Εργαστήριο Λιμενικών Έργων Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Αθήνα, 363-372Σίμωσι Α., 1995, "Υποβρύχιες έρευνες. Νομός Λέσβου, Μυτιλήνη, Επάνω Σκάλα και Νότιος Λιμένας", Αρχαιολογικόν Δελτίον 50, Χρονικά Β.2, Αθήνα (2000)., 843 Williams H., 2005, "The harbours of ancient Lesbos" in Tropis IX, Proceedings of the 9th international Symposium on ship construction in antiquity, 25-30 August, Ayia Napa, Cyprus (forthcoming) |
| Καθεστώς προστασίας |
Με τις ΥΑ ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/61209/3232/20-12-94 (ΦΕΚ 30/Β/20-1-95) & ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/44999/2662π.ε./1-2-99 (ΦΕΚ 137/Β΄/18-2-99) |
| Σύνταξη κειμένου |
Θεοτόκης Θεοδούλου |
| Επιμέλεια κειμένου |
Θεοτόκης Θεοδούλου |
|
|
|
|
|
|
