Λέσβος - Καλό Λιμάνι
 |
| |
 |
|
|
|
Τα κατάλοιπα της αρχαίας Αντισσας και του κύριου λιμανιού της διατηρούνται στην περιοχή Οβριόκαστρο. Σε απόσταση 2 χλμ περίπου εντοπίστηκε, αποτυπώθηκε και μελετήθηκε, στην περιοχή Καλός Λιμένας ή Τσαμούρ Λιμάνι, ένα επιπλέον λιμενικό έργο, το οποίο είναι άγνωστο στις αρχαίες πηγές. Η τουρκική ονομασία «Τσαμούρ Λιμάνι» σημαίνει λασπολίμανο, φανερώνοντας ότι η λιμενολεκάνη είχε επιχωθεί και καταστεί ρηχή ήδη από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Η ονομασία «Καλό Λιμάνι» χρησιμοποιήθηκε μετά από την απελευθέρωση της Λέσβου από του Οθωμανούς και προφανώς χρησιμοποιείται κατ΄ ευφημισμό (Παρασκευαΐδης 2008, 209).
Το αρχαίο λιμενικό έργο ανακαλύφθηκε μόλις το 1994 από την Εφορία Εναλίων Αρχαιοτήτων και αποτυπώθηκε σχεδιαστικά το 1995 (Σίμωσι, 2000). Πρόκειται ουσιαστικά για λιθορριπή ή κυματοθραύστη χωρίς κρηπίδωμα, μια τεχνική άγνωστη για τα υπόλοιπα λιμενικά έργα των πόλεων της Λέσβου των αρχαίων χρόνων, γεγονός που προκαλεί προβληματισμό ως προς την χρονολόγησή του. Ταυτόχρονα προκαλεί ενδιαφέρον και προβληματισμό η ερμηνεία που του έχει αποδοθεί ως πολεμικού λιμένα της αρχαίας Αντισσας.
|
|
|
|
|
Βασικά χαρακτηριστικά |
| Περιοχή |
Αιγαίο Πέλαγος |
| Χρήση |
Ακαθόριστη |
| Ύπαρξη σύγχρονου λιμένα |
Ναι μικρό αλιευτικό καταφύγιο. |
| Σωζόμενες κατασκευές |
Ναι κυματοθραύστης, πιθανότατα λιμενοβραχίονας αρχικά. |
Γενική περιγραφή |
Για τη δημιουργία του τεχνητού λιμένα κατασκευάστηκε ένας συμπαγής εξωτερικός λιμενοβραχίονας στα ανατολικά του όρμου που "έκλεισε" το θαλάσσιο πέρασμα μεταξύ του ακρωτηρίου "Νησί" και της απέναντι στεριάς. Το μήκος του λιμενοβραχίονα είναι περίπου 300 μέτρα και το πλάτος του υπολογίζεται σε 15 μέτρα (Williams 2007, 113), μέγεθος που σαφώς δεν μπορεί να διαπιστωθεί χωρίς ανασκαφική έρευνα λόγω των λίθων που έχουν υποχωρήσει και αλλοιώνουν την αρχική εικόνα του έργου. Ο λιμενοβραχίονας βρίσκεται σε βάθος -0,50 μ. ελάχιστο και -5,50 μ. μέγιστο από τη σημερινή επιφάνεια της θάλασσας. Η είσοδος του λιμένα βρισκόταν στα δυτικά με άνοιγμα περίπου 20 με 25 μέτρα σε μία περιοχή που σήμερα έχει επιχωθεί. Αυτό σημαίνει ότι "η στενή λωρίδα γης που έχει δημιουργηθεί από προσχώσεις άμμου και συνδέει σήμερα τη χερσόνησο 'Νησί' με την απέναντι ακτή φαίνεται ότι στην αρχαιότητα ήταν θάλασσα και οι όρμοι του Κόκκινου και Καλού Λιμένα ήταν ενωμένοι" (Σίμωσι 2000, 152-154). Από την υποβρύχια έρευνα προέκυψαν δείγματα κεραμικής, κυρίως αμφορέων που χρονολογούνται από την ελληνιστική εποχή, τους υστερορωμαϊκούς χρόνους και την μεταβυζαντινή εποχή, φανερώνοντας και τη συνεχόμενη χρήση του χώρου. Η αρχαία λιθορριπή καταστράφηκε στα 1960 με εκρηκτικά στο κεντρικό της τμήμα για τη δημιουργία εισόδου, προκειμένου να εισέρχονται μέσα στον ήδη ρηχό λιμένα τα σκάφη των ψαράδων της περιοχής.
Η μελετήτρια του λιμένα στην υποθετική αναπαράστασή του προτείνει τη δυνατότητα ελλιμενισμού 50 τριήρεων σε νεώρια στο νότιο τμήμα του λιμανιού (Σίμωσι 2000), στηριζόμενη, ως προς την τοπογραφία, στο παράδειγμα των Θουρίων και ως προς τον στόλο στην αναφορά του Στράβωνα (Γεωγρ. ΧΙΙΙ.2.2) για το νότιο λιμάνι της Μυτιλήνης. Εν τούτοις, η ταύτιση της θέσης με τον πολεμικό ναύσταθμο της αρχαίας Αντισσας έχει αντιμετωπισθεί με κριτική εξαιτίας του γεγονότος ότι, κατά την ερμηνεία, τα πολεμικά πλοία της πόλης θα έμεναν εκτεθειμένα εκτός των τειχών της (Williams 2005 και 2007). |
Τεχνικά χαρακτηριστικά |
| Εποχή κατασκευής (αιώνες) |
Πιθανή χρήση από την ελληνιστική μέχρι την μεταβυζαντινή περίοδο. Συνεπώς πιθανή κατασκευή στην ελληνιστική περίοδο (;) |
| Διαμόρφωση λιμένα |
Εξωτερικός Λιμένας, Τεχνητός Λιμένας |
| Είσοδος λιμένα |
Από νότια στην αρχαιότητα. Από βόρεια στις μέρες μας. |
| Προσχώσεις |
Ναι |
| Εξωτερικές λιμενικές κατασκευές |
Κυματοθραύστες |
| Εσωτερικές λιμενικές κατασκευές |
Λιμενολεκάνες |
| Υλικά κατασκευής |
Φυσικοί ογκόλιθοι |
| Σύστημα κατασκευής |
Φυσικοί ογκόλιθοι |
| Νεοτεκτονική ιστορία |
Άγνωστον |
| Νεοτεκτονική ιστορία |
Προσάμμωση |
Λειτουργίες |
| Κατά πόσο ο αρχαίος λιμένας λειτουργούσε ως ναύσταθμος για τον ελλιμενισμό των πολεμικών πλοίων της ’ντισσας δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία, ούτε μαρτυρίες στην αρχαία γραμματεία. Η παραπάνω άποψη θα μπορούσε να ευσταθεί εάν θεωρήσουμε ότι η αμυντική προσοχή και μέριμνα της ’ντισσας ήταν στραμμένη προς την εχθρική πόλη της Μήθυμνας, η οποία βρίσκεται σε απόσταση 17 χιλιομέτρων από το "Καλό Λιμάνι", με αποτέλεσμα αυτό να αποτελεί προκεχωρημένη ναυτική βάση της ’ντισσας, στις από θαλάσσης επιθέσεις. |
Πηγές |
| Σχετικές έρευνες |
Αρχαιολογικές |
| Ενδεικτική βιβλιογραφία |
Archondidou A., Kourtzellis Y., 2008, "The Ancient Ports of Lesbos; The case of the Town of Mytilini" στο X. Τζάλας (εκδ.), Τρόπις Χ. 10ο Διεθνές Συμπόσιο Αρχαίας Ναυπηγικής, Ύδρα, 27 Αυγ. - 2 Σεπτ. 2008, ΕΙΠΝΠ, Αθήνα (υπό έκδοση)Blackman D.J., 1982, 'Ancient Harbors in the Mediterranean' I-II, IJNA 11. 2 & 11.3. Mason H.J., 1995, "The End of Antissa", American Journal of Philology 116, The Johns Hopkins University Press, 399-410.Theodoulou T., 2008, "The harbour network of ancient Lesvos. First step of an underwater approach", στο Χ. Τζάλας, Τρόπις Χ. Πρακτικά 10ου Διεθνούς Συμποσίου Αρχαίας Ναυπηγικής, Ύδρα 28 Αυγ. - 2 Σεπτ. 2008, ΕΙΠΝΠ, Αθήνα (υπό έκδοση)Williams H., 2007, "The Harbors of Ancient Lesbos", in P. Betancourt, M.C. Nelson and H. Williams (eds), Krinoi kai Limenes: Studies in honor of Joseph and Maria Shaw, INSTAP Press, 107-116. Θεοδούλου Θ., 2008, "Διαχείριση παράκτιας ζώνης και ενάλια πολιτιστικά αγαθά. Το παράδειγμα της Λέσβου" στο Πρακτικά 4ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Διαχείρισης και Βελτίωσης Παρακτίων Ζωνών, Μυτιλήνη 23-27 Σεπτ. 2008, ΕΜΠ, Εργαστήριο Λιμενικών Έργων, Αθήνα, 223-232Κοντής Ι., 1977, Η Λέσβος και η Μικρασιατική της περιοχή, Αθήνα, 27-328, παράγραφοι 1713-1715, σχ. 56-57.Παρασκευαΐδης Π., 2008, "Περιδιάβαση στο λιμάνι της αρχαίας ’ντισσας, μετέπειτα Αγίων Θεοδώρων", στα Πρακτικά του 4ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Διαχείρισης και Βελτίωσης Παρακτίων Ζωνών, Μυτιλήνη 23-27 Σεπτ. 2008, ΕΜΠ, Εργαστήριο Λιμενικών Έργων, Αθήνα, 203-212. Σίμωσι A., 2000, "Καλός Λιμένας (Τσαμούρ Λιμάνι). Ο Πολεμικός Ναύσταθμος της Αρχαίας Aντισσας", ΑΑΑ XXIX-XXXI (1996-1998), 147-156. |
| Καθεστώς προστασίας |
Κηρυγμένος ενάλιος αρχαιολογικός χώρος με την Υπουργική Απόφαση ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/61207/3234/20-12-94 (ΦΕΚ 78/Β/7-2-95) |
| Σύνταξη κειμένου |
Γιάννης Κουρτζέλλης |
| Επιμέλεια κειμένου |
Θεοτόκης Θεοδούλου |
|
|
|
|
|
|
|
