Λέσβος – Αντισσα
 |
| |
 |
|
|
|
Η αρχαία Αντισσα βρίσκεται 16 χλμ. νοτιοδυτικά της Μήθυμνας και είναι χτισμένη πάνω σε χερσόνησο, όπως και οι υπόλοιπες πόλεις της Λέσβου. Η επικράτειά της καταλαμβάνει μαζί με την Ερεσία το βορειοδυτικό τμήμα του νησιού. Κατά τη διάρκεια της ιστορίας της η Αντισσα είχε φιλικές σχέσεις με την Ερεσό σε αντίθεση με την Μήθυμνα (Κοντής 1977, 303).
Η περιοχή κατοικήθηκε ήδη από την προϊστορική εποχή. Η ίδρυση της πόλης, σύμφωνα με τα έως τώρα γνωστά ανασκαφικά δεδομένα, πραγματοποιήθηκε την Πρωτογεωμετρική εποχή και η καταστροφή της πραγματοποιήθηκε από τους Ρωμαίους το 167 π.Χ. Ως οικισμός πλέον μαρτυρείται στον 2ο αι. μ.Χ (Κλαύδιος Πτολεμαίος 5.2.19). Πάνω στα ερείπια της αρχαίας πόλης ιδρύθηκε στην βυζαντινή εποχή το «Κάστρο των Αγίων Θεοδώρων». Το σημερινό κάστρο (Οβριόκαστρο), στο οποίο οφείλεται και η τωρινή ονομασία της περιοχής έχει κατασκευαστεί από τους Γατελούζους ηγέτες της Λέσβου (Μουτζούρης 1962, Παρασκευαΐδης 2008). Το 167 π.Χ., κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Πολέμου, (172-168 π.Χ.) οι Ρωμαίοι για να τιμωρήσουν τους Αντισσαίους, επειδή δέχθηκαν στο λιμάνι τους τον στόλο του μακεδόνα ναυάρχου Αντήνορα κατέστρεψαν την πόλη και παραχώρησαν όλη την επικράτεια της Αντισσας στην γειτονική Μήθυμνα (Pistorius, 1913 & Κοντής, 1977, Mason, 1995).
Η αρχαία πόλη κατείχε την έκταση που βρίσκεται σήμερα το μεσαιωνικό κάστρο στο βόρειο ήμισυ της χερσονήσου. Μέσα στην πόλη έχουν εντοπισθεί λείψανα κατοικιών και περιμετρικά λείψανα τείχους κατασκευασμένου κατά το «έμπλεκτο σύστημα δόμησης».
|
|
|
|
|
Βασικά χαρακτηριστικά |
| Περιοχή |
Αιγαίο Πέλαγος |
| Χρήση |
Ακαθόριστη |
| Περίοδος ακμής (αιώνες) |
4ος π.Χ. - 2ος π.Χ. |
| Σωζόμενες κατασκευές |
Ναι κατάλοιπα των κατώτερων τμημάτων των λιμενοβραχιόνων και διάσπαρτο οικοδομικό υλικό από τα κρηπιδώματα. |
Γενική περιγραφή |
Το τεχνητό λιμάνι της πόλης βρίσκεται σε απόσταση 270 μέτρων από την ανατολική πλευρά της χερσονήσου, στα δυτικά της νεκρόπολης. Ο R. Koldewey (1890) σκιαγραφώντας την πορεία του τείχους θεωρεί ότι το λιμάνι ήταν εκτός της οχύρωσης, γεγονός που θα το καθιστούσε, όμως, αδύναμο στις από θαλάσσης επιθέσεις (Κοντής 1977, 307). Ο τεχνητός λιμένας κατασκευάστηκε σε σχήμα "Γ" ή "Π" αν και η μετατόπιση της ακτογραμμής δεν αφήνει να φανεί πλήρως η σχέση της λιμενολεκάνης με το επιχωμένο τμήμα της στη στεριά. Ο διατηρούμενος λιμενοβραχίονας έχει προσανατολισμό ΒΔ-ΝΑ και μήκος 170 μέτρα και ακολούθως στρέφεται ΝΑ σε μήκος 80 μέτρων περίπου. Το μεγαλύτερο μέρος του τμήματος που ξεκινάει από την παραλία είναι φυσικός βραχώδης σχηματισμός ενώ το υπόλοιπο αποτελεί λιθορριπή από φυσικούς ογκολίθους (Theodoulou 2008). Η προρεία και των δύο τμημάτων είναι διαγνώσιμη, μέχρι τις μέρες μας στο επίπεδο της θεμελίωσής τους ( Archondidou, Kourtzellis, 2008), ενώ λιθόπλινθοι, προφανώς προερχόμενοι από κρηπιδώματα βρίσκονται διάσπαρτοι εντός της ρηχής λιμενολεκάνης. Η είσοδος του λιμανιού βρισκόταν στα νοτιοανατολικά. Η τεχνική κατασκευής των κρηπιδωμάτων του έργου φαίνεται να είναι η ίδια με τα υπόλοιπα λιμενικά έργα της Λέσβου, δηλαδή κατά το "έμπλεκτον σύστημα" δόμησης με λιθόπλινθους στις εξωτερικές πλευρές και γέμισμα από μικρότερους αργούς και ημίεργους λίθους ( Koldewey, 1890, Lehmann-Hartleben, 1923, Williams, 2007). Για το λιμάνι της Αντισσας δεν υπάρχουν χρονολογικά στοιχεία. Είναι γενικότερα αποδεκτό ότι τα λιμενικά έργα των πόλεων της Λέσβου διαμορφώθηκαν όλα μαζί κατά τον 4ο αι. π.Χ.
Προσφάτως (2008), έχει ξεκινήσει η αποτύπωση του συνόλου των αρχαίων λιμενικών έργων της Λέσβου από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων (Θεοδούλου 2008). |
Τεχνικά χαρακτηριστικά |
| Εποχή κατασκευής (αιώνες) |
4ος π.Χ. στην ουσία αρχαιολογικά δεν είναι τεκμηριωμένο. Είναι, απλώς, γενικότερα αποδεκτό ότι τα λιμενικά έργα των πόλεων της Λέσβου διαμορφώθηκαν όλα μαζί κατά τον 4ο αι. π.Χ. |
| Διαμόρφωση λιμένα |
Εξωτερικός Λιμένας, Τεχνητός Λιμένας |
| Είσοδος λιμένα |
Ν/Α |
| Αλλαγή θαλάσσιας στάθμης |
1.5 m |
| Προσχώσεις |
Ναι |
| Εξωτερικές λιμενικές κατασκευές |
Μώλοι |
| Εσωτερικές λιμενικές κατασκευές |
Λιμενολεκάνες |
| Χερσαίες εγκαταστάσεις |
Άγνωστον |
| Υλικά κατασκευής |
Θραυστό υλικό ανάμεσα σε κυβόλιθ, Κυβόλιθοι |
| Σύστημα κατασκευής |
Πιθανότατα κατά το "έμπλεκτον σύστημα" με λιθόρπλινθους στις παρειές και γέμισμα από αργούς λίθους. |
| Νεοτεκτονική ιστορία |
Άγνωστον |
| Νεοτεκτονική ιστορία |
Προσάμμωση |
Λειτουργίες |
| Η επικράτεια της Αντισσας είναι κυρίως ορεινή με εδάφη, όμως, κατάλληλα για δενδροκαλλιέργεια. Οι αρχαίες πηγές κάνουν λόγο για αμπελοκαλλιέργεια, κτηνοτροφία, καθώς και καλλιέργεια βελανιδιών. Επίσης, οι κάτοικοί της ασχολούνταν με την αλιεία (Κοντής, 1977, σ. 300-302). Από το λιμένα της προφανώς θα διεκπεραιωνόταν οι κάθε είδους εισαγωγές και εξαγωγές της πόλης. Για το κατά πόσο ο αρχαίος λιμένας λειτουργούσε και ως πολεμικός ναύσταθμος δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία, παρά το ότι θα ήταν αρκετά εύλογο. Αντίθετα, έχει προταθεί ότι λειτουργούσε, ως πολεμικός λιμένας της πόλεως, το Καλό (Τσαμούρ) Λιμάνι σε απόσταση 2 χλμ. ανατολικά (Σίμωσι 2000, βλ. σχετικό δελτίο). |
Πηγές |
| Αναφορές στην αρχαία γραμματεία |
Livius 45.31.13-14 Σκύλαξ, Περίπλους, 97 Κλαύδιος Πτολεμαίος, Υφήγησις 5.2.19 Plinius, Naturalis Historia, V.39.139 και ΙΙ.94 P. Ovidius Naso, Metamorphoses, XV.287 Στράβων, Γεωγραφικά, Ι.60 και ΧIII.618.25 Θουκυδίδης, Ιστορία ΙΙΙ.28 Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκη Ιστορική XIV.94 και XVII.29 |
| Σχετικές έρευνες |
Αρχαιολογικές |
| Ενδεικτική βιβλιογραφία |
Archondidou A., Kourtzellis Y., 2008, "The Ancient Ports of Lesbos; The case of the Town of Mytilini" στο Χ. Τζάλας, Τρόπις Χ. Πρακτικά 10ου Διεθνούς Συμποσίου Αρχαίας Ναυπηγικής, Ύδρα 28 Αυγ. - 2 Σεπτ. 2008, ΕΙΠΝΠ, Αθήνα (υπό έκδοση).Koldewey R., 1890, Die Antiken Baureste der Insel Lesbos , Berlin, p 19-20, plate 6.Labarre G., 1996, Les cites de Lesbos aux ?poques hell?nistique et imperial , Collection de l' Institut d' Arch?ologie et d'Histoire de l' Antiquit?, v. 1, Diffusion de Boccard.Lamb W., "Antissa", BSA 31 (1930/ 31) 166-178 and BSA 32 (1931/ 32) 41 κ.ε.Lehmann-Hartleben K., 1923, Die Ant. Hafenanlagen des Mittelmeeres Klio Beihelf 14, Leipzig, 75.Mason H.J., 1995, The End of Antissa, American Journal of Philology 116, The Johns Hopkins University Press, 399-410.Pistorius H., 1913, Beitr?ge zur Geschichte von Lesbos im vierten Jahrhundert v. Chr., Jenaer Historische Arbeiten Heft 5, Bonn. Theodoulou T., 2008, "The harbour network of ancient Lesvos. First step of an underwater approach", στο Χ. Τζάλας, Τρόπις Χ. Πρακτικά 10ου Διεθνούς Συμποσίου Αρχαίας Ναυπηγικής, Ύδρα 28 Αυγ. - 2 Σεπτ. 2008, ΕΙΠΝΠ, Αθήνα (υπό έκδοση)Williams H., 2005, "Harbors of Ancient Lesbos" στο Χ. Τζάλας, Τρόπις ΙΧ. Πρακτικά 9ου Διεθνούς Συμποσίου Αρχαίας Ναυπηγικής, Αγ. Νάπα, Κύπρος, 26-30 Αυγ. 2005 , ΕΙΠΝΠ, Αθήνα (υπό έκδοση)Williams H., 2007, "The Harbors of Ancient Lesbos" in P. Betancourt, M.C. Nelson, H. Williams (eds), Krinoi kai Limenes: Studies in honor of Joseph and Maria Shaw, INSTAP Press, 107-116.Θεοδούλου Θ., 2008, "Διαχείριση παράκτιας ζώνης και ενάλια πολιτιστικά αγαθά. Το παράδειγμα της Λέσβου" στο Πρακτικά 4ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Διαχείρισης και Βελτίωσης Παρακτίων Ζωνών, Μυτιλήνη 23-27 Σεπτ. 2008, ΕΜΠ, Εργαστήριο Λιμενικών Έργων, Αθήνα, 223-232Κοντής Ι., 1973, Λεσβιακό Πολύπτυχο. Από την Ιστορία, την Τέχνη και τη Λογοτεχνία, Έσπερος, Αθήνα.Κοντής, Ι., 1977, Η Λέσβος και η Μικρασιατική της περιοχή, Αθήνα, 327-328, παράγραφοι 1713-1715Μουτζούρης, Ι., 1962, "Μεσαιωνικά Κάστρα Λέσβου", Λεσβιακά Δ.Παρασκευαΐδης Π., 2008, "Περιδιάβαση στο λιμάνι της αρχαίας Αντισσας, μετέπειτα Αγίων Θεοδώρων" στο Πρακτικά 4ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Διαχείρισης και Βελτίωσης Παρακτίων Ζωνών, Μυτιλήνη 23-27 Σεπτ. 2008, ΕΜΠ, Εργαστήριο Λιμενικών Έργων, Αθήνα, 223-232Σίμωσι Α. 2000, "Καλός Λιμένας (Τσαμούρ Λιμάνι). Ο Πολεμικός Ναύσταθμος της Αρχαίας Αντισσας" ΑΑΑXXIX-XXXI (1996-198), pp. 147-156. |
| Καθεστώς προστασίας |
Κηρυγμένος ενάλιος αρχαιολογικός χώρος με την Υπουργική Απόφαση ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/61207/3234/20-12-94 (ΦΕΚ 78/Β/7-2-95) |
| Σύνταξη κειμένου |
Γιάννης Κουρτζέλλης |
| Επιμέλεια κειμένου |
Θεοτόκης Θεοδούλου |
|
|
|
|
|
|
|
