Κρήτη – Φαλάσαρνα
 |
| |
 |
|
|
|
Η αρχαία πόλη της Φαλάσαρνας βρίσκεται στο μέσον περίπου της δυτικής ακτής της Κρήτης, στη γένεση του ακρωτηρίου της Γραμβούσας. Η κεραμική από τη γύρω από την πόλη περιοχή μαρτυρεί κατοίκηση ήδη από τη Μεσομινωική εποχή, ενώ τη συνέχειά της δείχνουν αρχαϊκοί και κλασικοί τάφοι που εντοπίστηκαν στο γύρω χώρο.
Η ακμή της πόλης τοποθετείται κυρίως από τα μέσα του 4ου μέχρι τα μέσα του 1ου αι. π.Χ. Στην περίοδο αυτή η πόλη διαθέτει το δικό της «κλειστό» και τειχισμένο λιμένα, κόβει δικά της νομίσματα και αναπτύσσει ναυτική δραστηριότητα, ούσα στο ναυτικό σταυροδρόμι Αιγύπτου - Αιγαίου, Δυτικής - Ανατολικής Μεσογείου. Η πόλη καταστράφηκε από τους Ρωμαίους το 67 π.Χ., πιθανότατα λόγω της ενασχόλησής της με την πειρατεία.
Γύρω από την περιοχή του λιμένα έχουν εντοπιστεί οικιστικά κατάλοιπα, ναϊκά οικοδομήματα και λατομεία. Στον ίδιο το λιμένα, ο οποίος βρίσκεται σήμερα στη χέρσο εξαιτίας τεκτονικών κινήσεων, διεξάγεται ανασκαφική έρευνα από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων.
|
|
|
|
|
Βασικά χαρακτηριστικά |
| Περιοχή |
Κρήτη |
| Χρήση |
Μικτής Χρήσης |
| Περίοδος ακμής (αιώνες) |
4ος π.Χ. - 1ος π.Χ. |
| Ύπαρξη σύγχρονου λιμένα |
Όχι, ο λιμένας βρίσκεται σήμερα στη στεριά. ο λιμένας βρίσκεται σήμερα στη στεριά. |
| Σωζόμενες κατασκευές |
Ναι Οι δύο λιμενολεκάνες με κατάλοιπα των οχυρωματικών έργων (πύργοι), προκυμαιών με διαμπερείς λίθους πρόσδεσεις των σκαφών, το κανάλι της εισόδου και το κανάλι "καθαρισμού" |
Γενική περιγραφή |
Ο λιμένας διαμορφώθηκε στη θέση προϋπάρχουσας λεκάνης, η οποία εκβαθύνθηκε και διαμορφώθηκε προς τούτο. Η επικοινωνία με τη θάλασσα επιτεύχθηκε με την εκσκαφή καναλιού, που οδηγούσε από τη λιμενολεκάνη στη θάλασσα, λειτουργώντας ταυτόχρονα και ως αποστραγγιστικό έργο. Το κανάλι ήταν μάλλον τειχισμένο και έκλεινε με αλυσίδα, δημιουργώντας τον αναφερόμενο από τον Σκύλακα (47) "κλειστό λιμένα". Ένα δεύτερο κανάλι, που συναντούσε το πρώτο σε γωνία, εξέβαλλε βορείως του πρώτου και είχε πιθανό ρόλο την αποτροπή της δημιουργίας επιχώσεων εντός της λιμενολεκάνης.
Η κύρια λιμενολεκάνη, διαστάσεων 75Χ100μ., ήταν τειχισμένη και προστατευόταν από τέσσερις, τουλάχιστον, πύργους. Στην εσωτερική πλευρά των τειχών υπήρχαν αποβάθρες εξοπλισμένες με λίθινες θέσεις πρόσδεσης (mooring stones). Εντοπίστηκε επίσης λίθινη κλίμακα.
Στα μέσα του 2ου αι. π.Χ. διαμορφώθηκε και δεύτερη λιμενολεκάνη βορειότερα της πρώτης. Η είσοδος σ' αυτήν διαμορφώθηκε από το υλικό προϋπάρχοντος οχυρωματικού πύργου, ενώ κανάλι μικρών διαστάσεων (50Χ50εκ.) βοηθούσε στην ανανέωση των υδάτων της λεκάνης αυτής. Ως αποβάθρα εξυπηρετούσε τη δεύτερη λεκάνη το ίδιο το τείχος. |
Τεχνικά χαρακτηριστικά |
| Εποχή κατασκευής (αιώνες) |
4ος π.Χ. Ο λιμένας κατασκευάστηκε γύρω στα 335 π.Χ. Στα μέσα του 2ου αι. π.Χ. διαμορφώθηκε η δεύτερη λιμενολεκάνη με το διαχωρισμό της από την κύρια. |
| Διαμόρφωση λιμένα |
Εσωτερικός Λιμένας, Τεχνητός Λιμένας |
| Μέγεθος λιμενολεκάνης |
7500 m2 |
| Κατεύθυνση κύριου ανέμου |
Ν |
| Είσοδος λιμένα |
Ως είσοδος στον λιμένα λειτουργούσε κανάλι μήκους 100μ. περίπου, το οποίο διαμορφώθηκε στην ελώδη περιοχή και τη βραχώδη ακτή, στα νότια του λιμένος. |
| Αλλαγή θαλάσσιας στάθμης |
-6.6 m |
| Προσχώσεις |
Ναι |
| Εσωτερικές λιμενικές κατασκευές |
Δίαυλοι Επικοινωνίας, Αποβάθρες, Λιμενολεκάνες |
| Χερσαίες εγκαταστάσεις |
Οχύρωσεις, Ιερά - Ναοί |
| Υλικά κατασκευής |
Κυβόλιθοι |
| Σύστημα κατασκευής |
Κυβόλιθοι διαφόρων διαστάσεων, στις όψεις με εσωτερικό γέμισμα. |
| Νεοτεκτονική ιστορία |
Ανύψωση |
| Νεοτεκτονική ιστορία |
Προσάμμωση |
Λειτουργίες |
Ο όρμος της Φαλάσαρνας φαίνεται να λειτούργησε από τη Μεσιμινωϊκή εποχή ως ναυτικός σταθμός, με τη μορφή φυσικής εσωτερικής λεκάνης που επικοινωνούσε με τη θάλασσα. Στα μέσα περίπου του 4ου αι. π.Χ. η λεκάνη και η είσοδος διαμορφώθηκαν περαιτέρω και η πόλη της Φαλάσαρνας απέκτησε έτσι ένα σύγχρονο εσωτερικό, κλειστό λιμένα, που καθόρισε και την πορεία της ακμής της. Ο λιμένας αυτός αποτέλεσε προφανώς τον πολεμικό και εμπορικό σταθμό της πόλης.
Η άνοδος κατά 0.20μ. της θαλάσσιας στάθμης μέχρι το 2ο αι. π.Χ. φαίνεται να επηρέασε τη λειτουργία του λιμένα, αναγκάζοντας τους χρήστες να επέμβουν με κατασκευές ανύψωσης της ελληνιστικής στάθμης των κατασκευών.
Μετά το 2ο αι. π.Χ. ο λιμένας εξετράπη σε πειρατικό ορμητήριο, γεγονός που προκάλεσε την προσοχή των Ρωμαίων και συνεπακόλουθα την καταστροφή του. Ογκόλιθοι που εντοπίστηκαν στο κανάλι δείχνουν τη σκόπιμη φραγή της εισόδου, ενώ τις εχθροπραξίες μαρτυρούν λίθινα βλήματα που εντοπίστηκαν στη λιμενολεκάνη.
Η ολοκληρωτική καταστροφή επήλθε, τελικά, από τη σεισμική δραστηριότητα στη διάρκεια του 4ου αι., μάλλον το 365 μ.Χ., οπότε η περιοχή ανυψώθηκε απότομα κατά 6.6 μ. με αποτέλεσμα πόλη και λιμένας να καταχωθούν ανεπιστρεπτί από τη δράση των στοιχείων της φύσης. |
Πηγές |
| Αναφορές στην αρχαία γραμματεία |
ΣκύλλαξΠολύβιοςΠλίνιοςΔιονύσιος ΚαλλιπολίτηςΣταδιασμός |
| Σχετικές έρευνες |
Σεισμικές, Γεωλογικές, Αρχαιολογικές |
| Ενδεικτική βιβλιογραφία |
Dominey-Howes D.T.M., Dawson A.G. and Smith D.E., 1998 "Late Holocene coastal tectonics at Falasarna, western Crete: a sedimentary study", Geological Society of London Special Publication 146 , pp. 341-350Flemming N.C., Czartoryska N.M.G. and Hunter P.M., 1973, "Archaeological evidence for eustatic and tectonic components of relative sea level change in the south Aegean" in Blackman D.J. (Ed), Marine archaeology, Butterworths, London, pp. 1-16Frost F.J., 1989, "The last days of Phalasarna", Ancient History Bulletin 3, pp. 15-17Frost F.J., 1997, "Tectonics and History at Phalasarna", in Swiny S., Hohlfelder, R.L., Swiny, H.W., (eds.) 1997, Res Maritimae: Cyprus and the Eastern Mediterranean from Prehistory to late Antiquity, Scholars Press Atlanta, pp. 107-115Frost F.J., Hadjidaki Ε., 1990, "Excavations at the Harbor of Phalasarna in Crete: The 1988 Season", Hesperia 59.3, pp. 513-527Hadjidaki E., 1988, "Preliminary Report of Excavation at the Harbour of Phalasarna in West Crete" American Journal of Archaeology 92, pp. 463-79Χατζηδάκη Ε., 1993, "Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων. Φαλάσαρνα", Αρχαιολογικό Δελτίο 48, σσ. 588-591 Hadjidaki E., 1996, "The Hellenistic Harbour of Phalasarna in Western Crete: A Comparison with the Hellenistic Inner Harbour of Sraton's Tower" In Raban A. - Holum K.G. (eds.), Caesarea Maritima: Retrospective after two millennia, pp. 53-64Hadjidaki E., 2001, "The Roman Destruction of Phalasarna" BAR international series 940, pp. 155-66li>Hadjidaki E., Iniotakis H., 2000, "Hellenistic Ceramics from Phalasarna found from 1986-1990" Ancient World 31.1 (2000), pp. 54-73Hadjidaki, Ε., 2004. "Ancient Greek Harbours on Crete", Τρίτο Πανελλήνιο Συνέδριο Λιμενικών Έργων, Εργαστήριο Λιμενικών Έργων, Ε.Μ.Π., ΑθήναPapamarinopoulos S. - Stamou T., 1988, "Geophysical studies on West Crete and a detection of a harbour inland at Phalasarna" in Marinos P., G. Koukis (eds) The engineering geology of ancient works, monuments and historical sites , Greek National Group of IAEG, Athens, pp.1079-1084Pirazzoli H.A. et. al. 1992, "Historical Environmental Changes at Phalasarna Harbour, West Crete" in Swiny, S., Hohlfelder, R.L., Swiny, H.W., (eds.) 1997, Res Maritimae: Cyprus and the Eastern Mediterranean from Prehistory to late Antiquity, Scholars Press Atlanta, pp. 371-92Stiros, S.C. & S. Papageorgiou, 2001, "Seismicity of Western Crete and the destruction of the town of Kisamos at AD 365: Archaeological evidence", Journal of Seismology 5, pp.381-397 Καμαριανάκης Τ., "Η Φαλάσαρνα και το κλειστό λιμάνι της, στη δυτική Κρήτη", [http://www.rgzm.de/Navis2/Home/FramesE.cfm], 27-2-06 Χατζηδάκη Ε. - Στεφανάκης Μ., 2004, "Μυστικά της Φαλασαρνας", Κρητικό Πανόραμα, εκδ. Μινώα, Αθήνα, σσ. 101-135 |
| Σύνταξη κειμένου |
Θεοτόκης Θεοδούλου |
| Επιμέλεια κειμένου |
Θεοτόκης Θεοδούλου |
|
|
|
|
|
|
|
