Κόρινθος – Λέχαιον
 |
| |
 |
|
|
|
|
Το Λέχαιο ήταν ο δυτικός από τους δύο λιμένες της Κορίνθου, με ανατολικό τις Κεγχρεές, οι οποίες εξυπηρετούσαν τη κορινθιακή ναυσιπλοΐα προς το Αιγαίο. Η θέση του Λεχαίου ήταν τέτοια ώστε εξυπηρετούσε, αντίστοιχα, το εμπόριο της εύφορης κοιλάδας της Κορίνθου και γενικότερα της Πελοποννήσου με την κεντρική Ελλάδα και τη δυτική Μεσόγειο. Η περιοχή του λιμένα συνδεόταν, κατά την Κλασική περίοδο, με την Κόρινθο με μακρά τείχη, τα οποία αναφέρονται σε αρχαίες πηγές και έχουν τεκμηριωθεί ανασκαφικά. Τα πρώτα λιμενικά έργα αποδίδονται στον τύραννο Περίανδρο (6ος αι. π.Χ.), ενώ τα ορατά κατάλοιπα, οι επιγραφικές μαρτυρίες και η κεραμική που εντοπίζεται στο χώρο του λιμένα μαρτυρούν διαμορφώσεις πιθανόν στην Ελληνιστική και ασφαλώς στη Ρωμαϊκή περίοδο.
Οι εσωτερικές λεκάνες του λιμένα του Λεχαίου, οι οποίες προέκυψαν από εκσκαφή της χέρσου, κατατάσσουν το έργο στο λιμενικό τύπο του «κώθωνα». Ο συγκεκριμένος τύπος αποδίδεται στους Φοίνικες, οι οποίοι τον ανέπτυξαν κυρίως στις δυτικές αποικίες τους (Καρχηδόνα, Motya, Utica, Leptis Magna, κλπ.). Εντούτοις, ο λιμένας του Λεχαίου αποτελεί το πρωιμότερο απόλυτα βεβαιωμένο παράδειγμα του τύπου στην Ανατολική Μεσόγειο και μαζί με το λιμένα της Φαλάσσαρνας τα μοναδικά δύο παραδείγματα στον Αιγαιακό χώρο.
Ο λιμένας ήταν σε χρήση από τον πρώιμο 6ο αι. π.Χ. μέχρι και τον 6ο αι. μ.Χ., τουλάχιστον, οπότε καταστρέφεται από σεισμό η βασιλική του μάρτυρα Λεωνίδη, η οποία είχε οικοδομηθεί κοντά στη δυτική λεκάνη. Ο σεισμός αυτός οδήγησε στην παρακμή το προάστιο που υπήρχε γύρω από το λιμένα, αν και αυτό δεν σημαίνει οπωσδήποτε και την πλήρη εγκατάλειψη των λιμενικών εγκαταστάσεων.
|
|
|
|
|
Βασικά χαρακτηριστικά |
| Περιοχή |
Κορινθιακός Κόλπος |
| Χρήση |
Ακαθόριστη |
| Περίοδος ακμής (αιώνες) |
6ος π.Χ. - 6ος μ.Χ. |
| Σωζόμενες κατασκευές |
Ναι μώλοι, προκυμαίες, λεκάνες, δίαυλοι, ίσως πρόβολοι |
Γενική περιγραφή |
Τα υφιστάμενα κατάλοιπα του λιμένα του Λεχαίου συνίστανται σε τρεις ή τέσσερις συνεχόμενες εσωτερικές λεκάνες, οι οποίες δημιουργήθηκαν από την εκσκαφή έλους που υπήρχε στην περιοχή. Τα προϊόντα των εκσκαφών τόσο των αρχικών, όσο και εκβαθύνσεων που ακολούθησαν, τοποθετήθηκαν στα βόρεια των λεκανών, μεταξύ τους και της θάλασσας, δημιουργώντας δύο λόφους οι οποίοι απέκρυπταν τις λεκάνες. Οι λεκάνες επικοινωνούσαν με τη θάλασσα με δίαυλο στα βορειοανατολικά, ο οποίος έχει κτιστές με κυβόλιθους τις δύο πλευρές του. Με δίαυλο επιτυγχανόταν και η επικοινωνία των δύο ανατολικών με τις δύο δυτικές λεκάνες. Κτιστά τμήματα με κυβόλιθους εντοπίζονται σε διάφορα σημεία στην περιφέρεια των λεκανών. Για την εξακρίβωση, όμως, της έκτασής τους απαιτείται περαιτέρω έρευνα. Στα βόρεια της ανατολικής λεκάνης σε ένα κτιστό τμήμα εντοπίζονται κάθετοι λίθοι, πιθανόν στυλίσκοι πρόσδεσης σκαφών (μπίντες). Το κτιστό τμήμα επίσης στη νότια πλευρά της ίδιας λεκάνης πιθανόν να μην ορίζει την νότια πλευρά της, αλλά να αποτελεί πρόβολο μεταξύ της και μιας δεύτερης λεκάνης ακόμα νοτιότερα. Στη δυτική λεκάνη εντοπίζεται νησίδα από κυβολίθους που αποτελούσε πιθανόν βάση αγάλματος ή φάρου (;)
Στην παραλία εντοπίζονται στην επιφάνεια της θάλασσας δύο μώλοι, κάθετοι στην παραλία κτισμένοι με κυβόλιθους, οι οποίοι συγκρατούνται μεταξύ τους με συνδέσμους. Επί του δυτικότερου μώλου πιθανόν να υπήρχε πύργος ή φάρος στην περιοχή του ακρομωλίου. Η μεταξύ των δύο προβόλων έκταση ερμηνεύεται από κάποιους ερευνητές (Georgiades 1907, Paris 1915) ως προλιμένας από τον οποίο διανοιγόταν δεύτερη είσοδος προς τις δυτικές λεκάνες του εσωτερικού λιμένα. Η ύπαρξη του προλιμένα φαίνεται, όντως, να τεκμηριώνεται από αεροφωτογραφία του 1960 (Θεοδούλου 2002) όχι όμως και η ύπαρξη της δεύτερης εισόδου.
Ανατολικότερα των δύο μώλων εντοπίζεται υποθαλάσσια λιθορριπή από ακατέργαστους λίθους, βαίνουσα κάθετα στην παραλία, πιθανόν για την προστασία της εισόδου των εσωτερικών λεκανών ή και του προλιμένα από την προσάμμωση. Στην περιοχή γύρω από το λιμένα διάφορα κατάλοιπα τοίχων πιθανόν να ταυτίζονται με τμήματα τειχών, νεωσοίκων, ιερών, επαύλεων, κλπ. που μαρτυρούνται στις πηγές ή με άλλα κτίρια που υπήρχαν προφανώς για την εξυπηρέτηση των λειτουργιών ενός αρχαίου λιμένα. Ανατολικότερα του διαύλου της εισόδου κάποιες κροκαλοπαγείς διαμορφώσεις θεωρείται ότι αποτελούν κατάλοιπα ρωμαϊκών κιβωτίων (caissons). |
Τεχνικά χαρακτηριστικά |
| Εποχή κατασκευής (αιώνες) |
6ος π.Χ. - 4ος μ.Χ. Τα πρώτα έργα γίνονται μάλλον στις αρχές του 6ου αι. π.Χ.. Με βάση την κεραμική και τα ορατά κατάλοιπα φαίνεται ότι έκτελούνται κάποιες νέες διαμορφώσεις γύρω στο 45 μ.Χ., ενώ επισκευές μαρτυρούνται επιγραφικά για την περίοδο γύρω στο 335 μ.Χ. |
| Διαμόρφωση λιμένα |
Εσωτερικός Λιμένας, Εξωτερικός Λιμένας, Τεχνητός Λιμένας |
| Μέγεθος λιμενολεκάνης |
1500 m2 |
| Κατεύθυνση κύριου ανέμου |
ΒΑ |
| Είσοδος λιμένα |
Από βόρειοανατολικά (δίαυλος) και πιθανή δεύτερη από προλιμένα στα βόρεια. |
| Αλλαγή θαλάσσιας στάθμης |
0.7 m |
| Προσχώσεις |
Ναι |
| Εξωτερικές λιμενικές κατασκευές |
Μώλοι, Κυματοθραύστες |
| Εσωτερικές λιμενικές κατασκευές |
Δίαυλοι Επικοινωνίας, Προβλήτες, Προκυμαίες, Λιμενολεκάνες |
| Χερσαίες εγκαταστάσεις |
Λοιπά, Οχύρωσεις, Φάροι, Ιερά - Ναοί |
| Υλικά κατασκευής |
Θραυστό υλικό, Κυβόλιθοι |
| Σύστημα κατασκευής |
Κυβόλιθοι, ίσως και εγκιβωτισμοί θραυστού υλικού (caissons) |
| Νεοτεκτονική ιστορία |
Ανύψωση |
| Νεοτεκτονική ιστορία |
Προσάμμωση |
Λειτουργίες |
| Ο λιμένας του Λεχαίου υπήρξε αυτός που διεκπεραίωσε την εξάπλωση των κορινθιακών αποικιών προς τη Δύση στην Αρχαϊκή περίοδο. Ταυτόχρονα με την εξυπηρέτηση της δυτικής εξάπλωσης και της διεξαγωγής του εμπορίου προς το Ιόνιο πέλαγος και την Ιταλία, εξυπηρετούσε και το εμπόριο με την κεντρική Ελλάδα. Το διττό αυτό ρόλο έπαιξε σε όλη τη διάρκεια της λειτουργίας του στη Κλασική, Ελληνιστική, Ρωμαϊκή και ίσως την πρώιμη Βυζαντινή περίοδο. Εκτός, της εμπορικής κίνησης είναι βέβαιο, εφόσον αναφέρονται νεώσοικοι στις αρχαίες πηγές (Ξενοφών), ότι σε κάποια από τις λεκάνες του ελλιμενιζόταν και διαχείμαζε το τμήμα του πολεμικού στόλου της Κορίνθου που είχε "επιχειρησιακό χώρο" τον Κορινθιακό και δυτικά. |
Πηγές |
| Αναφορές στην αρχαία γραμματεία |
Θουκυδίδης, Ιστορίαι Ι.XIII.2Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκη Ιστορική ΧΙV, 86, 2-4Ξενοφών, Ελληνικά IV.4.7-13, Πλούταρχος, Ηθικά 2Στράβων, Γεωγραφικά VΙΙΙ.20Παυσανίας, Κορινθιακά-Λακωνικά ΙΙ.2.3Πολύβιος, Ιστοριών V.18.9, 24.12, 25.5, 26.16, 28.4 |
| Ενδεικτική βιβλιογραφία |
Babbit F.C., 1928, Plutarch's Moralia. The Dinner of the seven Seven Wise Men, LOEB Classical Library, London, William Heinemann Ltd, New York, G.P. Putnam's Sons Blegen, C.W., 1921, Korakou, a prehistoric settlement nerar Corinth, Boston-New York, ASCSBon A., 1932, "The Medieval Fortifications of Acrocorinth and Vecinity", Corinth, Cambridge, Mass, v. III, pt. IIBrownson C.L., 1947, Xenophon Hellenica, LOEB Classical Library, Cambridge-Massachusetts, Harvard University PressBursian C., 1862-72, Geography von Griechnland, Leipzig, B.G. Teubneer, v. IIFlemming N.C. - Czartoryska N.M.G. - Hunter P.M., 1973, "Eustatic and Tectonic Components of Relative Sea Level Change", pp. 4-5 in Blackman D.(ed.), 1973, Marine Archaeology: Proceedings of the Twenty Third Symposium of the Colston Research Society, held in the University of Bristol, April 4th to 8th, 1971 (Colston Papers 23), Londres, 4-5Fowler H.N., 1932, "Corinth and the Corinthia" Corinth, Introduction - Topography - Architecture, Cambridge, Mass, v. I, pp. 95-96 Geer M.R., 1954, Diodorus of Sicily, LOEB Classical Library, Cambridge-Massachusetts, Harvard University PressGeorgiades A. S., 1907, Les Ports de la Grece dans l' Antiquite qui Subsistent Encore Aujoyrd' Hui, AthenesJones H.L., 1961, The Geography of Strabo, LOEB Classical Library, Cambridge-Massachusetts, Harvard University Press, Kent J.H., 1966, Corinth. The Inscriptions 1926-1950, v. VIII pt. II, Princeton, ASCS, 164, pl. 42Leake W.M., 1830, Travels in the Morea, London, John MurrayLehman-Hardleben K., 1923, "Die Antiken Hafenanlagen des Mittelmeeres", Klio, Beiheft XIV, Leipzig, Dieterich'sche Verlagsbuchandlung, 148-152Marchant E.C., 1946, Xenophon Agesilaus, LOEB Classical Library, Cambridge-Massachusetts, Harvard University PressMazarakis-Ainian P., 1992, Les Structures Portuaires en Grece Antique, Memoire presente en vue de l'obtention du titre de Licencie, Universite Libre de Bruxelles, Faculte de Philosophie et Lettres, Histoire de l'Art et Archeologie, v. II, 50-54Paris J., 1915, "Contributions a l' Εdute des Ports Antiques du Monde Grec", Bullentin de Correspondance Hellenic 39 (1915), 5-16Parsons A.W., 1932, "The Long Walls to the Culf", Corinth v. III, pt. II, Cambridge, Mass, 84-125Rothaus R., 1995, "Lechaeon, western port of Corinth", Oxford Journal of Arcaeology 14 (1995), Blackwell Publishers, Oxford, pp. 293-306Shaw J.W., 1969, "A Foundation in the Inner Harbor at Lechaeum" in American Journal of Archaeology 73, Boston, Archaeological Institute of America, 370-372Smith C.F., 1956, Thucydides, History of the Peloponnesian War, LOEB Classical Library, London-Cambridge-Massachusetts, Harvard University PressSpon J.- Wheler G., 1678, Voyage d' Italie de Dalmatie, de Grece et de Levant; fait aux annees 1675 et 1676 par Jacob Spon et George Wheler, Lyon, A. CellierStiros, S. et.al., 1998. " On the date of construction of Lechaion, western harbor of ancient Corinth, Greece", Geoarchaeology 11.3 , 251 - 263Tavernier J.B., 1680-82, Les six voyages de Jean-Babtiste Tavernier qu' il a fait en Turqie, en Perse, et aux Indes, pentant l' espace de quarante ans, Paris, G. Clouzier Theodoulou T. 2002, "Lechaeon; the west port of Corinth", [http://www.rgzm.de/navis2/home/FramesGR.cfm]Williams C.K., 1993, "Roman Corinth as a commercial center", The Corinthia in the Roman Period, (Gregory T.E, (ed) JRA Supplement 8), pp.31-36Θεοδούλου Θ. 2002, "Λέχαιο, το δυτικό τεχνητό λιμάνι της αρχαίας Κορίνθου", Ενάλια VI, Αθήνα, IENAE, σσ. 83-99+Πάλλας I. Δ. 1961, "Ανασκαφή βασιλικής εν Λεχαίω", Πρακτικά Aρχαιολογικής Eταιρείας 1956, Αθήναι, 164-178Πάλλας I. Δ. 1962, "Ανασκαφή της Bασιλικής του Λεχαίου", Πρακτικά Aρχαιολογικής Eταιρείας 1957, Αθήναι, 95-104Πάλλας I. Δ. 1965 (α), "Ανασκαφή της Παλαιοχριστιανικής Bασιλικής του Λεχαίου", Πρακτικά Aρχαιολογικής Eταιρείας 1958, Αθήναι, 119-134Πάλλας I. Δ., 1963, "Ανασκαφαί Λεχαίου", Aρχαιολογικόν Δελτίον 17 (1961/2): Χρονικά, Αθήναι, 69-78Πάλλας I. Δ., 1965 (β), "Ανασκαφή Bασιλικής Λεχαίου", Πρακτικά Aρχαιολογικής Eταιρείας 1959, Αθήναι, 126-140 Πάλλας I. Δ., 1967Πάλλας I. Δ., 1969, "Αγρός Α. Tίντηρη - Π. Γεωργίου εν αρχα?ω Λεχαίω", Aρχαιολογικόν Δελτίον 23 (1968): Χρονικά, τ. Β1, Αθήναι, 200-202Παπαχατζής N., 1976, Παυσανίου Ελλάδος Περιήγησις - Κορινθιακά-Λακωνικά, Aθήνα, Eκδοτική Aθηνών, σσ. 42-22Σκιάς A.N., 1895, "Ανασκαφαί εν Kορίνθω", Πρακτικά Aρχαιολογικής Eταιρείας 1892, Αθήναι, 111-136Σκιάς A.N., 1907, "Ανασκαφή εν Kορίνθω", Πρακτικά Aρχαιολογικής Eταιρείας 1906, Αθήναι, 145-166Στίκας Ε., 1962, "Ανασκαφικαί έρευναι εν Λεχαίω", Πρακτικά Aρχαιολογικής Eταιρείας 1957, Αθήναι, 89-94Φιλαδελφεύς A., 1921, "Aρχαία έπαυλις μετά Nυμφαίου εν Λεχαίω της Kορινθίας", Aρχαιολογικόν Δελτίον 4 (1918), Αθήναι, 125-135"Ανασκαφικαί έρευναι εν Λεχαίω", Πρακτικά Aρχαιολογικής Eταιρείας 1965, Αθήναι, 136-166 |
| Καθεστώς προστασίας |
Μνημείο κατά τον Ν. 3028/2002 "Για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς" (ΦΕΚ 153/Β/28-6-02) |
| Σύνταξη κειμένου |
Θεοτόκης Θεοδούλου |
| Επιμέλεια κειμένου |
Θεοτόκης Θεοδούλου |
|
|
|
|
|
|
|
